Чым беларус адрозніваецца ад швейцарскага топ-менеджэра і падобны да будыста, што беларус назапашвае стагоддзямі, а пасля аддае ў адну хвіліну, а таксама пра зменлівую афарбоўку беларускай памяркоўнасці — папулярная вядоўца і пісьменніца Тамара Лісіцкая распавядае ў наступным відэа “Будзьма разам тут”.
1068 г. Май. Запрасілі на княскі пасад у Кіеў. Я, вядома, доўга адпіраўся, бо слова “пасад” мне да канца не зразумелае. “Княскі пасад” – гэта калі князя пасадзілі і ён кіруе, ці калі яго пасадзілі і ён адбывае турэмнае зняволенне? Плюс ведаю я гэтых кіеўцаў: яшчэ проста так не дадуць пасаду, а прымусяць з памаранчавымі харугвамі ў перадвыбарчую гонку ўключацца. “Не, – запэўнілі мяне кіеўцы, – будзеш сядзець, як ты прывык у сябе ў Полацку: княжыць без усякіх выбараў да пенсіі”.
Умовілі такі – прыехаў я ў Кіеў. Дзень сяджу на пасадзе – мясцовых бунтаўнікоў-радыкалаў разагнаў, два сяджу – адміністрацыйныя рэформы правёў… сем месяцаў сяджу – прыходзіць дэлегацыя кіеўцаў, вочы ў падлогу адводзяць:
– Слухай, тут такая рэч… заскочыў тут да нас Ізяслаў… з войскам палякаў. Вось ты напалову чалавек, напалову воўк, а ён кажа, што напалову – марскі коцік, напалову касатка.
– Дык чым, – абураны, пытаюся, – марскі коцік лепшы за ваўка?
– А тым, – кажа дэлегацыя. – Мы ж хочам быць імперыяй, і трэба шукаць выхады да мора, а марскі коцік у гэтай справе напоўніцу шчыраваць будзе, бо які ён без мора коцік? Так, кот драны…
– А касатка навошта?
– А гэта, – кажуць, – каб коціка кантраляваць, калі ён мора ўжо знойдзе, і каб тады ў Візантыю не сплыў.
– Я, – адказваю я, – ні халеры зараз не зразумеў”.
Вярнуўся я ў Полацк. Заходжу ў палац, а насустрач палачане: “Ведаеш, у тваю адсутнасць мы ўзялі на пасад індыйскага магараджу: ён напалову слон, напалову – арангутанг”.
– Людзі! – кажу я. – Што ў вас за эпоха такая?!
І, перакінуўшыся ваўком, збег у лес.
Памятаеце, як вам выкладалі гісторыю Беларусі? У асноўным гэта адбываецца так: спачатку настаўнік пераказвае вучням тэму з падручніка – потым вучні пераказваюць яе настаўніку. Ланцужок гістарычных падзеяў павольна ператвараецца ў шэраг лічбаў побач са знакам “§”, а задавальненне ад атрыманых ведаў вызначаецца хіба адзнакай у дзённіку і журнале.
Сёння мы маем магчымасць паглядзець, што б атрымалася, калі б навуку, якая вучыць не паўтараць памылкі, выкладалі Аляксандр Памідораў і Лявон Вольскі. А кніга была не кнігай, а густоўнай анімацыяй ад Юліі Ляшкевіч і Юліі Рудзіцкай.
«Будзьма беларусамі!» – першая спроба грамадскай культурніцкай кампаніі з аднайменнай назвай зрабіць нашу гісторыю папулярнай і моднай ды пазбавіцца ад фармалізму яе акадэмічнага выкладання. Упершыню 1000 год гісторыі Беларусі змесціцца ўсяго ў 5 хвілінах.
Сёння мы прапаноўваем вам для азнаямлення гісторыю першабытнага грамадства.
Два гады таму Андрэй Курэйчык пачаў працаваць у Галівудзе. Цяпер яму 31, і да ўзросту Ісуса Хрыста засталося таксама два гады. Мара Курэйчыка як рэжысёра да гэтай пары не здзейсненая.
Былы галоўны рэдактар АНТ і самы паспяховы сцэнарыст расійскага кіно 2006—2008 гадоў сёння дзеліцца з намі сваёй марай. Героем стужкі, якую хацеў бы зняць Андрэй, мае быць беларускі хлопец з Полацка, які, па меркаванні рэжысёра, значна круцейшы за Біла Гейтса.
Пра што яшчэ марыць Курэйчык, якім быў першы беларускі гаджэт і што такое “Ваў-эфект” пяцісотгадовай даўніны, глядзіце тут.
Гэта ўсё нястача заморскай валюты вінаватая. Звязаліся са мною з прыёмнай папы Урбана ІІ, ці не хочаце, княжа, далучыцца – арганізуецца турыстычная крыжовая паездка на Святую Зямлю заадно з вызваленнем Ерусаліму ад егіпецкага султана. І жонка кажа: “З’ездзіш урэшце на Поўдзень адпачнеш, паганцаў мечыкам пасячэш – спортам зоймешся”. Падумаў я: “А чаму і не?” Сядзіш тут поседам у полацкіх балотах, а там пясочак, мора, узоры раннехрысціянскага дойлідства, шаўрма, рахат-лукум. Зноў жа які шахер-махер з недабітымі персамі вытанцуецца.
Перад выхадам намысліў запасціся ерусалімскімі грыўнямі. Мятнуўся сюды, мятнуўся туды, і што высвятляецца? НЯМА! Нідзе. Ні ў кога. Ані грывенькі! Падыходжу да мянял, што такое? У іх там, у няверных, кажуць мянялы, глыбокі крызіс каштоўнасцяў і бунт.
Пачухаў я патыліцу: “Што я, той, хто чаканіў свае ўласныя грыўні, не здолее накаваць нейкіх там ерусалімскіх?” Пайшоў у лес – даверыў усю справу зайцу – паказаў чарцяжы, даў коштметалаў. З новымі накаванымі ерусалімскімі грыўнямі вярнуўся ў горад. Але на маё здзіўленне полацкія мянялы мяне тут жа ў астрог запхнулі. Я, вядома, спрабаваў абараніцца сваёй княжацкай недатыкальнасцю, але тыя запярэчылі: “Нам пляваць, князь ты ці не – грошы падрабляць у нас караецца па законе”. Падрабязней…
Бульбашы — так завуць нас нашыя суседзі, так часцяком завем сябе мы самі. Але гэта далёка не першае імя, якім беларусаў ахрысцілі гісторыя і сельская гаспадарка.
Вы ніколі не чулі іншых назваў нашай нацыі? Значыць, вы нічога не ведаеце ні пра Беларусь, ні пра беларусаў.
Імя народа — люстра душаў людзей, якія яго складаюць. А хто нас ведае лепей за суседзяў і што ж насамрэч мы за народ такі — беларусы? Нашыя мянушкі, нашыя душа і кухня, вечны канфлікт паміж бульбай і бураком — тут, у рэпартажы Міхала Анемпадыстава.
Першапачаткова слова “культура” абазначала выключна сельскагаспадарчую культуру. Я хацеў расказаць пра тое, што атаясамлівае нас з гэтым першапачатковым сэнсам слова, што з’яўляецца гісторыяй у чыстым жывым выглядзе і тое, што дало нам саманазоў альбо мянушку беларусаў як нацыі. Падрабязней…
1091 г. Май. Ну, вядома, гэта ўсё поўня вінаватая. Значыцца, паціху янотаў-бежанцаў па закінутых лісіных норах рассяліў і ўчора канчаткова адчуў – акрыяў я. На спатканне нават пайшоў - запрасіў хазарскую царэўну, мілае дзяўчо і паўцарства на дарозе не валяецца. Паклікаў на абед і чвартаванне. І як усё хораша абставіў: не проста нейкі квіток купіў, калі сядзіш як дурань у апошнім шэрагу, дзе ні эшафоту ні крыві не бачыш, і толькі ў паўцемры пакутліва думаеш, калі ўжо можна будзе дзяўчыну пацалаваць. Па-княску запрасіў. Бо сам усё і зладзіў: засудзіў аднаго злодзея, пабудаваў трыбуны, выпісаў моднага ката. Паўцарства, можа, думаю, не дастану, але ўвечары царэўна яўна застанецца. Падрабязней…
1091 год. Май. Ну, вядома, гэта ўсё татара-мангольскае іга вінаватае. Дружына ж ад страху разбеглася, і жыць у полацкім замку зрабілася вальней. Урэшце адчуў я сябе чалавекам, зажыў адзін у шматпакаёўцы з індывідуальным санвузлом. Падкрэслю, з індывідуальным, а то гібееш у замку, як у інтэрнаце. І яшчэ пры гэтым прыжывальцаў фінансуеш. Гэтаму на уціхамірванне сялянства дай, таму — на новую дыбу падкінь, тым — на культурны слой Полацка адшпілі.
І ўсё было б у маёй гордай адзіноце добра — не, завалілі татара-манголы. Я, вядома, адразу ў ваўка перакінуўся і позу паэфектней прыняў. Але яны кажуць: “Як на нас дык нам пляваць, чалавек ты ці воўк. Мы па даніну прыйшлі і хто нам яе дасць — нам фіялетава. І ўвогуле, мы не татара-манголы, а полаўцы”.
У нармальнай краіне людзі князя на пасад клічуць, а ў нас, у Полацкім княстве, — наадварот: дружыну склікаць з усіх варагаў і грэкаў давялося.
З грахом напапалам расправіўся з полаўцамі, і пабег у лес адпачыць душою і сэрцам. А заяц з мядзведзем навіной сустракаюць: ”Мы ж думалі, цябе полаўцы чвартавалі і па чвэртках у Палату карасям пакрышылі, і мы тут… разумееш… у тваё логавішча сям’ю янотаў-бежанцаў жыць пусцілі”. Ну як тут не заскавытаць на месяц?
П. С. І хто нас гэтак называць прыдумаў? Я што, маляр ці прадавец у “Ваўкалакі і ваўкафарбы”?! Што гэта за “лак” такі?
1091 год. Май.
Ну вядома, гэта ўсё заяц вінаваты. “Давай, — падбухторваў мяне, — пакажыся гэтым людзям такім, якім ты ёсць, ваўком”. Я яму адказваю: “Зая, не зразумеюць: 11 стагоддзе ж на дварэ, Сярэднявечча, шмат хто з іх нават ідалам пакланяецца”.
А ён мне на гэта ў сваёй педагагічнай манеры:
“Паганства, шэры, гэта прасунута: нью-эйдж, фолк, блізкасць да глебы, аддаванне перавагі натурпрадуктам”.
І мядзведзь яшчэ, як заўсёды, нічога талковага не сказаў — прароў нешта шматзначнае: “Гэта яшчэ няясна, Славік, ці ты чалавек, які часам ператвараецца ў ваўка, ці воўк, які калі-нікалі бывае чалавекам”. Адным словам, пакуль мядзведзь займаў чакальную пазіцыю, вушасты мяне ўмасліў.
Пераканаў, што сапраўды сваёй дружыне трэба праўду расказаць — хай ведаюць.
Ператварыўся я назад у чалавека і на княжацкі двор — дружына якраз банкетавала. Ну і ўсё ім выклаў пра сваё падпольнае ваўкалацтва. Яны, здаецца, нармальна прынялі — нават зганялі ў горад да перапісчыкаў, і тыя пад прыцэлам дзідаў хутка берасцяную ганаровую грамату нашкрабалі:
“Спадару Усяславу Чарадзею, зверу і чалавеку”.
А даруючы, дружына п’яна ўсміхалася. Ну, думаю, нарэшце прынялі мяне мае людзі такім, якім я ёсць. І думаю, пакажу ім сваё сапраўднае другое аблічча. Поўсць на скуры палезла, з рук кіпці выраслі, пашча выскалілася. І тут абсалютна нечакана для мяне ўсе дружыннікі праз вокны як палезлі і такога ад полацкага замка грандыёзнага драпака задалі — пару з іх нават да Рыгі дапяла (але пацалавалі там прабой, бо яшчэ не заснаваная яна была).
Вярнуўся я, расчараваны, у лес. А там заяц сустракае словамі: “Ну, што ты хочаш? 11 стагоддзе на дварэ, Сярэднявечча, ідалапаклонства”. З’еў бы гэтага крывадушніка, ды не магу, вегетарыянец я. Як чалавек і, што самае страшнае, як воўк таксама.
